Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το είδος λεπιδόπτερου Parnassius apollo

Το Parnassius apollo  είναι ένα είδος ημερόβιου λεπιδοπτέρου, του οποίου οι πληθυσμοί παρουσιάζουν έντονα πτωτική τάση τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται για ένα είδος πεταλούδας με εξειδικευμένες οικολογικές απαιτήσεις και διακεκομμένη κατανομή που διαβιεί απομονωμένο σε μεγάλα υψόμετρα στους ορεινούς όγκους της ηπειρωτικής Ελλάδας. Τα χαρακτηριστικά αυτά το καθιστούν ευάλωτο στις περιβαλλοντικές αλλαγές.

Οι κυριότερες πιέσεις και απειλές που αντιμετωπίζει το είδος σχετίζονται με την υποβάθμιση και καταστροφή των ενδιαιτημάτων του λόγω ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, τη συλλογή ατόμων λόγω της σπανιότητας και της ιδιαίτερης ομορφιάς του, τις αλλαγές στις παραδοσιακές αγροτικές πρακτικές και την κλιματική αλλαγή.

Το είδος περιλαμβάνεται στην Κόκκινη Λίστα των απειλούμενων ειδών της IUCN ως «Σχεδόν Απειλούμενο», στο Παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, το Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης CITES για το διεθνές εμπόριο της άγριας πανίδας και χλωρίδας και στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για την Προστασία της Ευρωπαϊκής Άγριας Πανίδας και των Φυσικών Ενδιαιτημάτων. Στην Ελλάδα, η κατάσταση διατήρησης του είδους σύμφωνα με την 4η Εθνική Αναφορά στο πλαίσιο του Άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την περίοδο 2013-2018 αξιολογήθηκε ως «Μη Ικανοποιητική – Ανεπαρκής» (U1).

Εθνικό Σχέδιο Δράσης

Στόχος του Εθνικού Σχεδίου Δράσης (ΕΣΔ) είναι η αναστροφή της πτωτικής τάσης των πληθυσμών του P. Apollo και η επίτευξη της Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης του συνολικού πληθυσμού, του εύρους εξάπλωσης και του ενδιαιτήματος του είδους. Για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΕΣΔ, θα υλοποιηθούν σε πρώτο στάδιο συγκεκριμένες δράσεις διαχείρισης, οι οποίες έχουν επιλεχθεί βάσει ιεράρχησης και μετά από διερεύνηση των δυνατοτήτων διαθέσιμης χρηματοδότησης.

Μεταξύ άλλων δράσεων του ΕΣΔ που θα υλοποιηθούν, για την βελτίωση και προστασία των ενδιαιτημάτων του P. apollo κυρίως από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που προκαλούν τροποποίηση και αλλοίωσή τους, θα προσδιοριστούν τα χαρακτηριστικά και η καταλληλότητα του ενδιαιτήματος και των φυτών-ξενιστών του Γένους Sedum με τα οποία ο κύκλος ζωής του P. apollo συνδέεται άμεσα, σε επιλεγμένες περιοχές με παρουσία του είδους. Επίσης, θα χαρτογραφηθεί η καταλληλότητα των ενδιαιτημάτων (habitat suitability map) και θα οριοθετηθούν οι κρίσιμες περιοχές για το είδος σε εθνική κλίμακα, και θα καταγραφούν οι πληθυσμοί του είδους που βρίσκονται σε έντεκα (11) περιοχές εκτός των ορίων του δικτύου Natura 2000.

Για την αντιμετώπιση της βόσκησης και την  ορθότερη διαχείριση της συγκεκριμένης πίεσης που αντιμετωπίζει το είδος, θα συνταχθεί Διαχειριστικό Σχέδιο Βόσκησης και οδηγός ορθών πρακτικών, και θα πραγματοποιηθούν έρευνες για την βοσκοϊκανότητα λιβαδικών οικοσυστημάτων με παρουσία του είδους. Οι δασοπονικές μελέτες σε περιοχές με υψηλή δασοκάλυψη όπως στα δασικά οικοσυστήματα της Ροδόπης, θα ενισχύσουν τη διατήρηση των απαραίτητων διάκενων για την επιβίωση των πληθυσμών του είδους.  

Σε θεσμικό επίπεδο θα ενταθούν οι επιστάμενοι έλεγχοι και θα θεσμοθετηθούν κυρώσεις για την παράνομη μεταφορά, η εξαγωγή και εμπόριο δειγμάτων του είδους όπως ορίζεται από τη Σύμβαση CITES για το διεθνές εμπόριο της άγριας πανίδας και χλωρίδας, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες των δασών, της δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος και του ΥΠΕΝ. Ταυτόχρονα θα οργανωθεί πρόγραμμα επιστήμης των πολιτών (citizen science) για την καταγραφή δεδομένων παρουσίας του είδους από εθελοντές, και προγράμματα κατάρτισης του προσωπικού των Προστατευόμενων Περιοχών και άλλων εμπλεκόμενων φορέων για τη συλλογή πληροφορίας σχετική με το είδος και την προστασία του.

Για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διαχειριστικών δράσεων θα εφαρμοστεί πρόγραμμα παρακολούθησης που θα υλοποιηθεί με τη χρήση δεικτών αξιολόγησης, ώστε να είναι δυνατή η αποτίμηση της δράσης με αντικειμενικό και μετρήσιμο τρόπο, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό.

Η υλοποίηση του ΕΣΔ, πέραν από τα προφανή οφέλη για το ίδιο το είδος, αναμένεται να συμβάλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση και διατήρηση των φυσικών ημιορεινών και ορεινών οικοσυστημάτων της χώρας προς όφελος τόσο των πολιτών (μέσω των οικοσυστημικών υπηρεσιών που προσφέρουν) όσο και της υπόλοιπης άγριας ζωής, δεδομένου ότι τα οικοσυστήματα αυτά φιλοξενούν υψηλή βιοποικιλότητα και εμφανίζουν υψηλό ενδημισμό.

1. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για το είδος λεπιδόπτερου Parnassius apollo θεμσοθετήθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), σύμφωνα με το ΦΕΚ Β’ 3646/6.8.2021.

2. Η Υπουργική Απόφαση στηρίχτηκε στην αντίστοιχη μελέτη που εκπονήθηκε και παραλήφθηκε από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ, στο πλαίσιο του Ολοκληρωμένου Έργου LIFE-IP 4 NATURA «Ολοκληρωμένες δράσεις για τη διατήρηση και διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, των ειδών, των οικοτόπων και των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα – Integrated actions for conservation and management of Natura 2000 sites, species, habitats and ecosystems in Greece» (Κωδ. LIFE16 IPE/GR/000002).

3. Τα πλήρη κείμενα των μελετών είναι επίσης διαθέσιμα στη σελίδα των παραδοτέων του LIFE-IP 4 NATURA (Δράση Α.1)