Το αγριόγιδο των Βαλκανίων ή βαλκανικό αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra balcanica) έχει μια διάσπαρτη και κατακερματισμένη κατανομή σε όλες τις Βαλκανικές χώρες. Στην Ελλάδα συγκροτεί 30 πληθυσμούς οι οποίοι απαντώνται στην οροσειρά της Πίνδου, στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας, στον Όλυμπο, στη Ροδόπη και σε ορισμένα βουνά των Β-ΒΔ συνόρων της χώρας. Ο συνολικός αριθμός ατόμων σε εθνικό επίπεδο να κυμαίνεται μεταξύ 1.330 και 1.765 ατόμων.

Η κύρια πίεση/ απειλή για το αγριόγιδο είναι η λαθροθηρία, καθώς το κυνήγι του αγριόγιδου απαγορεύεται (ΝΔ 86/69) σε όλη τη χώρα. Άλλες σημαντικές πιέσεις και απειλές αποτελούν η διάνοιξη και η χρήση οδικού δικτύου, η κτηνοτροφία σε σχέση με τον τρόπο και την ένταση εξάσκησής της υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ο κατακερματισμός της εξάπλωσης και η γενετική απομόνωση των πληθυσμών του, η ενόχληση από το κυνήγι άλλων ζώων, οι τουριστικές δραστηριότητες και τα ορεινά σπορ, οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την εξόρυξη ορυκτών και μετάλλων, και η κλιματική αλλαγή. Σημαντική όχληση στους πληθυσμούς του αγριόγιδου που βρίσκονται στις συνοριακές ζώνες οφείλεται και σε παρεμβάσεις που προέρχονται από τις γειτονικές χώρες.

To βαλκανικό αγριόγιδο περιλαμβάνεται στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) και στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για την Προστασία της Ευρωπαϊκής Άγριας Πανίδας και των Φυσικών Ενδιαιτημάτων, και κατατάσσεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας ως Σχεδόν Απειλούμενο (ΝΤ). Στην Ελλάδα, η κατάσταση διατήρησης του είδους σύμφωνα με την 4η Εθνική Αναφορά στο πλαίσιο του Άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την περίοδο 2013-2018 αξιολογήθηκε ως «Μη ευνοϊκή-Κακή» (U2).

Εθνικό Σχέδιο Δράσης

Στόχος του ΕΣΔ είναι η εξασφάλιση της επιβίωσης του αγριόγιδου των Βαλκανίων (R. rupicapra balcanica) και η βελτίωση της Κατάσταση Διατήρησης του είδους σε εθνικό επίπεδο. Για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΕΣΔ, θα υλοποιηθούν σε πρώτο στάδιο συγκεκριμένες δράσεις διαχείρισης, οι οποίες έχουν επιλεχθεί βάσει ιεράρχησης και μετά από διερεύνηση των δυνατοτήτων διαθέσιμης χρηματοδότησης.

Μεταξύ άλλων διαχειριστικών δράσεων του ΕΣΔ που θα υλοποιηθούν, για την επίτευξη αύξησης του πληθυσμού του αγριόγιδου των Βαλκανίων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο θα αξιολογηθεί κατά πόσο το διαθέσιμο ενδιαίτημα του είδους επαρκεί για τον πληθυσμό του αγριόγιδου και των ανταγωνιστών του (αγελάδες κ.λπ.). Με τη βοήθεια τοποθέτησης κολάρων με δορυφορικούς πομπούς θα είναι δυνατή η παρακολούθηση των μετακινήσεων και του τόπου παραμονής των ατόμων του είδους. Οι δράσεις αυτές θα καλύψουν κενά στη γνώση σχετικά με τους πληθυσμούς και τα κρίσιμα ενδιαιτήματα του αγριόγιδου στη χώρα. Για την πάταξη της λαθροθηρίας, θα ενισχυθούν οι δομές εποπτείας και φύλαξης σε υφιστάμενες κρατικές υπηρεσίες με ειδικά εκπαιδευμένα στελέχη και κατάλληλο εξοπλισμό για τη διενέργεια αποτελεσματικών περιπολιών, όπως για παράδειγμα με την εγκατάσταση συστημάτων αυτόματης καταγραφής ήχων που θα είναι δυνατή η ταυτόχρονη διάγνωση και εντοπισμός της αιτίας/ πηγής που προκάλεσε τον συγκεκριμένο ήχο. Επίσης, θα υλοποιηθούν και διαχειριστικές δράσεις που θα στοχεύουν την προστασία και διατήρηση συγκεκριμένων πληθυσμών, όπως η διάγνωση της ασθένειας με εμφανή συμπτώματα στο δέρμα- τρίχωμα που έχει παρατηρηθεί σε άτομα του πληθυσμού του αγριόγιδου στο όρος Τύμφη.

Οι ορεινοί δρόμοι επηρεάζουν αρνητικά την  παρουσία και τη χρήση του ενδιαιτήματος από το αγριόγιδο, αποτελώντας εστίες σοβαρής όχλησης (π.χ. διευκόλυνση στο λαθροκυνήγι, αυξημένη παρουσία τουριστών, συχνή παρουσία μηχανοκίνητων οχημάτων, εντατικοποίηση του νόμιμου κυνηγιού, εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας, διευκόλυνση της κατασκευής μεγάλων έργων που υποβαθμίζουν το ενδιαίτημα κ.ά.). Η σύνταξη σχεδίου δράσης για την διατήρηση περιοχών άνευ δρόμων και η εφαρμογή περιορισμού της χρήσης υφιστάμενων δασικών και ορεινών δρόμων με τη χρήση οδοφραγμάτων (μπάρες) σε εποχιακή ή ετήσια βάση, εντός ή κοντά στα ενδιαιτήματα του είδους που θα υλοποιηθεί, αναμένεται να ενισχύσει τη διατήρηση του ενδιαιτήματος του αγριόγιδου. Για την βελτίωση της κατάστασης του ενδιαιτήματος που εξαπλώνεται το αγριόγιδο, θα δημιουργηθούν θέσεις παροχής νερού μέσω της διαμόρφωσης εγκαταλελειμμένων πηγών και υδατοσυλλογών, ή/και θα κατασκευαστούν ποτίστρες και ημι-φυσικές υδατοσυλλογές συγκέντρωσης πηγαίου ή βρόχινου νερού.

Για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διαχειριστικών δράσεων θα εφαρμοστεί πρόγραμμα παρακολούθησης που θα υλοποιηθεί με τη χρήση δεικτών αξιολόγησης, ώστε να είναι δυνατή η αποτίμηση της δράσης με αντικειμενικό και μετρήσιμο τρόπο, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Η υλοποίηση του ΕΣΔ αναμένεται ότι θα περιορίσει σημαντικά τις αρνητικές επιπτώσεις στο είδος από τη διαχείριση των πιέσεων και απειλών που δέχεται, και θα επιφέρει σημαντική αύξηση του πληθυσμού και της γεωγραφικής εξάπλωσής του αγριόγιδου, ενώ θα περιοριστεί ο κατακερματισμός της σημερινής εξάπλωσης του είδους σε εθνικό επίπεδο.

1. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για το Αγριόγιδο των Βαλκανίων (Rupicapra rupicapra balcanica) θεσμοθετήθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), σύμφωνα με το ΦΕΚ Β’ 3664/9.8.2021.

2. Η Υπουργική Απόφαση στηρίχτηκε στην αντίστοιχη μελέτη που εκπονήθηκε και παραλήφθηκε από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ, στο πλαίσιο του Ολοκληρωμένου Έργου LIFE-IP 4 NATURA «Ολοκληρωμένες δράσεις για τη διατήρηση και διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, των ειδών, των οικοτόπων και των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα – Integrated actions for conservation and management of Natura 2000 sites, species, habitats and ecosystems in Greece» (Κωδ. LIFE16 IPE/GR/000002).

3. Τα πλήρη κείμενα των μελετών είναι επίσης διαθέσιμα στη σελίδα των παραδοτέων του LIFE-IP 4 NATURA (Δράση Α.1)