Ο βάτραχος της Καρπάθου Pelophylax cerigensis, ή βατρακλός στη ντοπιολαλιά της Καρπάθου, αποτελεί ενδημικό είδος αμφιβίου με κατανομή που περιορίζεται αποκλειστικά στο βόρειο τμήμα του νησιού. Πιο συγκεκριμένα, στις ημέρες μας έχουν καταγραφεί μόλις τέσσερις πληθυσμοί στην βόρεια Κάρπαθο, ενώ εκτιμάται ότι συνολικά διαβιούν 300-500 άτομα σε όλες τις θέσεις εξάπλωσης που έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής στο νησί. Ο βάτραχος της Καρπάθου έχει υποστεί μεγάλη μείωση σε σχέση με το παρελθόν, και η πτωτική τάση στους πληθυσμούς του φαίνεται ότι εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα έως και σήμερα.
Οι κύριες απειλές που δέχεται ο βάτραχος της Καρπάθου σχετίζονται με την απώλεια των ενδιαιτημάτων του, τα οποία είναι κυρίως μικρά εποχιακά ρέματα και δεξαμενές ή μικρές λούτσες, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των βροχοπτώσεων στην ευρύτερη περιοχή του νοτιοανατολικού Αιγαίου, με συνέπεια την ελάττωση της επιφάνειας που καλύπτουν τα επιφανειακά ύδατα και την επιδείνωση της ποιότητάς τους.
Εξαιτίας του μικρού μεγέθους του πληθυσμού και της εξαιρετικά μικρής εξάπλωσης του P. cerigensis, το είδος περιλαμβάνεται στην Κόκκινη Λίστα των απειλούμενων ειδών της IUCN και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας ως «Κρισίμως Κινδυνεύον». Στην Ελλάδα, η κατάσταση διατήρησης του P. cerigensis σύμφωνα με την 4η Εθνική Αναφορά στο πλαίσιο του Άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την περίοδο 2013-2018 αξιολογήθηκε ως «Mη ικανοποιητική-Aνεπαρκής» (U1), στην πραγματικότητα όμως θα έπρεπε μάλλον να χαρακτηρίζεται ως «Mη ικανοποιητική-Κακή» (U2), καθώς οι πληθυσμοί και η περιοχή εξάπλωσης του είδους έχουν μειωθεί περαιτέρω από το 2018.
Εθνικό Σχέδιο Δράσης
Στόχος του Εθνικού Σχεδίου Δράσης (ΕΣΔ) είναι ο καθορισμός μέτρων διαχείρισης που θα εξασφαλίζουν τη βελτίωση της συνολικής κατάστασης του είδους και η επίτευξη ευνοϊκού καθεστώτος διατήρησής του σε εθνικό επίπεδο. Για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΕΣΔ, θα υλοποιηθούν σε πρώτο στάδιο συγκεκριμένες δράσεις διαχείρισης, οι οποίες έχουν επιλεχθεί βάσει ιεράρχησης και μετά από διερεύνηση των δυνατοτήτων διαθέσιμης χρηματοδότησης.
Μεταξύ άλλων διαχειριστικών δράσεων του ΕΣΔ που θα υλοποιηθούν, θα πραγματοποιηθούν δράσεις έρευνας που θα εστιάζουν στην οικολογία και τη μελέτη της γενετικής ποικιλότητας των πληθυσμών του είδους, καθώς και τη συνεχή παρακολούθηση των δύο βασικών πληθυσμών του είδους (ρέματα Αργώνι και Νάτι) στην Κάρπαθο, ώστε να καλυφθούν σημαντικά κενά γνώσης σχετικά με τη βιολογία και την πληθυσμιακή οικολογία του P. cerigensis.
Για την ανάσχεση της πτωτικής πορείας και τη βελτίωση των πληθυσμών του βάτραχου της Καρπάθου θα μεταφερθούν άτομα από τον βασικό πληθυσμό του Αργωνίου σε άλλες θέσεις στην κεντρική και νότια Κάρπαθο ώστε να επεκταθεί η κατανομή του είδους. Οι υποψήφιες περιοχές θα αναγνωριστούν ύστερα από εκπόνηση ειδικής μελέτης καταλληλότητας ενδιαιτήματος του είδους που θα εξετάζει διάφορες σχετικές βιοτικές και αβιοτικές παραμέτρους.
Για την ανάσχεση της απώλειας των ενδιαιτημάτων που διαβιεί το είδος θα διανοιχθούν ή/και κατασκευαστούν με μη μηχανικά μέσα, νέοι μικροί υγρότοποι που δύναται να αποτελέσουν κατάλληλα ενδιαιτήματα για το είδος σε συγκεκριμένες περιοχές. Επιπλέον η διεξαγωγή συχνών καθαρισμών των υφιστάμενων ενδιαιτημάτων τους με την απομάκρυνση απορριμμάτων και η εποχική ενίσχυσή τους με νερό σε περιόδους ξηρασίας, ή/και όποτε κρίνεται αυτό απαραίτητο, αναμένεται να βελτιώσει τόσο την ποιότητα των ενδιαιτημάτων, όσο και την γονιδιακή ροή του είδους.
Τέλος, θεσμικά μέτρα όπως η προσθήκη του είδους στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για την Προστασία της Ευρωπαϊκής Άγριας Πανίδας και των Φυσικών Ενδιαιτημάτων, καθώς και διεξαγωγή δράσεων εκπαίδευσης και ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας, των μαθητών αλλά και του τουριστικού τομέα (για παράδειγμα διανομή πάνινων τσαντών, διοργάνωση στοχευμένων σεμιναρίων και έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων) αναμένεται να αυξήσουν τις πιθανότητες ενεργής προστασίας του είδους στο άμεσο μέλλον.
Για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διαχειριστικών δράσεων θα εφαρμοστεί πρόγραμμα παρακολούθησης που θα υλοποιηθεί με τη χρήση δεικτών αξιολόγησης, ώστε να είναι δυνατή η αποτίμηση της δράσης με αντικειμενικό και μετρήσιμο τρόπο, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό.
Η υλοποίηση του ΕΣΔ, πέραν από τα προφανή οφέλη για το ίδιο το είδος, αναμένεται να βελτιώσει την ποιότητα των ενδιαιτημάτων στο βόρειο τμήμα της Καρπάθου, να συμβάλει στην προστασία και διατήρηση και άλλων ειδών πανίδας και χλωρίδας στην περιοχή, και να ενισχύσει την αειφορική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής μέσω της δραστηριοποίησης των τοπικών κοινοτήτων και της προσέλκυσης περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων επισκεπτών.
1. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για το στενοενδημικό είδος βάτραχου της Καρπάθου Pelophylax cerigensis θεσμοθετήθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), σύμφωνα με το ΦΕΚ Β’ 3644/6.8.2021.
2. Η Υπουργική Απόφαση στηρίχτηκε στην αντίστοιχη μελέτη που εκπονήθηκε από το WWF Ελλάς και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και παραλήφθηκε από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ, στο πλαίσιο του Ολοκληρωμένου Έργου LIFE-IP 4 NATURA «Ολοκληρωμένες δράσεις για τη διατήρηση και διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, των ειδών, των οικοτόπων και των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα – Integrated actions for conservation and management of Natura 2000 sites, species, habitats and ecosystems in Greece» (Κωδ. LIFE16 IPE/GR/000002).
3. Τα πλήρη κείμενα των μελετών είναι επίσης διαθέσιμα στη σελίδα των παραδοτέων του LIFE-IP 4 NATURA (Δράση Α.1)