Το δίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα καλύπτει σε σημαντικό ποσοστό περιοχές εξάπλωσης απειλούμενων ειδών της χώρας μας και, παρά το γεγονός ότι καταγράφονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ περιφερειών, υπάρχουν περιθώρια πρωτοβουλιών που θα μπορούσαν να φέρουν την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή των χωρών της Ε.Ε. που εκπληρώνουν τους στόχους της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την προστασία της βιοποικιλότητας.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μια νέας μελέτης, με τίτλο «Το δίκτυο Natura 2000 και τα απειλούμενα είδη της Ελλάδας», η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Biodiversity and Conservation.
Μια ομάδα επιστημόνων από ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς, σε συνεργασία με τη Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN), αξιολόγησε το σύνολο των 446 ελληνικών περιοχών Natura 2000 προκειμένου να διαπιστώσει σε ποιον βαθμό καλύπτουν περιοχές εξάπλωσης ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση στη χώρα μας.
Όπως προκύπτει από τη μελέτη, οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 καλύπτουν τις περιοχές εξάπλωσης 424 απειλούμενων ειδών της χώρας μας σε ποσοστό 47,6%. Μάλιστα, 11 από τα 62 απειλούμενα είδη, που ανήκουν στα παραρτήματα των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους, καλύπτονται πλήρως (σε ποσοστό άνω του 99%) από το δίκτυο Natura 2000, ενώ τα υπόλοιπα 51 καλύπτονται σε ποσοστό 52% κατά μέσο όρο.
Ωστόσο, υπάρχουν 27 είδη των οποίων οι περιοχές εξάπλωσης δεν καλύπτονται καθόλου από το δίκτυο Natura 2000 (<0,1%), ενώ για 46 είδη καταγράφεται επικάλυψη μικρότερη του 10%.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι το ποσοστό των απειλούμενων ειδών ανά περιφέρεια αυξάνεται από το Βορρά προς το Νότο. Η Κρήτη και η Πελοπόννησος είναι οι δύο περιοχές με το υψηλότερο ποσοστό απειλούμενων ειδών (12,0% και 9,7% αντίστοιχα), ενώ η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (5,5%) και το Βόρειο Αιγαίο (4,9%) είναι οι δύο περιοχές με το χαμηλότερο ποσοστό απειλούμενων ειδών.
Στην Κρήτη παρατηρείται η υψηλότερη μέση αλληλοεπικάλυψη των απειλούμενων ειδών (62,3%) με τις περιοχές Natura 2000, ακολουθούμενη από το Νότιο Αιγαίο (54,3%). Οι περιοχές με τα χαμηλότερα ποσοστά επικάλυψης είναι η Δυτική Ελλάδα (29,4%) και η Αττική (18,6%).
Οι συντάκτες της μελέτης επισημαίνουν ότι, σε σχέση με μια τυχαία οριοθέτηση προστατευόμενων περιοχών, το υφιστάμενο δίκτυο Natura 2000 καλύπτει εμφανώς αποτελεσματικότερα τις περιοχές εξάπλωσης των απειλούμενων ειδών. Επιπλέον, εκτιμούν ότι μια στοχευμένη αύξηση κατά 4,8% της έκτασης του δικτύου Natura 2000 σε επιλεγμένες περιοχές, θα έχει ως αποτέλεσμα την κάλυψη της περιοχής εξάπλωσης όλων των απειλούμενων ειδών στην Ελλάδα σε ποσοστό τουλάχιστον 10%.
H Ελλάδα ως hotspot βιοποικιλότητας
Στην Ελλάδα τα απειλούμενα είδη είναι κατά κύριο λόγο ενδημικά (σε ποσοστό 71,5%), συναντώνται δηλαδή μόνο στη χώρα μας και πουθενά αλλού στον κόσμο. Έτσι, παρά το μικρό της μέγεθος, η Ελλάδα ξεχωρίζει μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, γιατί φιλοξενεί πολύ μεγάλο αριθμό ειδών με υψηλά ποσοστά ενδημισμού, και συμβάλλει σημαντικά στην ευρωπαϊκή βιοποικιλότητα εφόσον το 32% των γνωστών ευρωπαϊκών ειδών είναι παρόντα και στη χώρα μας.
Η προστασία της ελληνικής φύσης συνιστά σημαντική συμβολή στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια βιοποικιλότητα, σε μία περίοδο κατά την οποία η κρίση απώλειας βιοποικιλότητας προσδιορίζεται διεθνώς ως σημαντική απειλή για κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα και για την ίδια την ανθρώπινη υγεία.
Οι στόχοι για τη βιώσιμη ανάπτυξη (SDGs), το νέο παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα μετά το 2020 της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα, καθώς και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, προωθούν την επέκταση των δικτύων προστατευόμενων περιοχών ως μέσο για την αντιμετώπιση της κρίσης βιοποικιλότητας.
Το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000 είναι το μεγαλύτερο συνεκτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στον κόσμο. Μέχρι σήμερα, οι τόποι Natura 2000 καλύπτουν το 18% των χερσαίων και σχεδόν το 9,5% των θαλάσσιων περιοχών της Ε.Ε. Στην Ελλάδα, οι περιοχές Natura 2000 καλύπτουν το 27,3% της χερσαίας έκτασης της χώρας, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη και, όπως αναδεικνύει η προαναφερθείσα μελέτη, το ζητούμενο είναι οι περιοχές αυτές να αντιπροσωπεύουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό την απειλούμενη βιοποικιλότητα της χώρας μας.