Με τη δεύτερη διοργάνωση του μεγάλου φωτογραφικού διαγωνισμού Click στη Φύση για τις περιοχές Νatura 2000, να μπαίνει πλέον  δυναμικά στο 2022 και να έρχονται συνεχώς νέες συμμετοχές, το ενδιαφέρον διευρύνεται και πολλοί ενδιαφερόμενοι μας προσεγγίζουν. Κατά κανόνα είναι αυτοί που προετοιμάζουν το υλικό τους και θα ήθελαν να πληροφορηθούν λεπτομέρειες και να αυξήσουν τις πιθανότητες διάκρισης. Θεωρήσαμε λοιπόν σκόπιμο και παραγωγικό να απευθυνθούμε στα μέλη της κριτικής επιτροπής και να μιλήσουμε μαζί τους, αντλώντας από την πείρα τους. Ο γόνιμος διάλογος ξεκινά με τον Αναστάσιο Σακούλη, δραστήριο φυσιοδίφη φωτογράφο με σημαντική θητεία στην παρατήρηση και μελέτη της άγριας ζωής στην Ελλάδα.

 Συνέντευξη στο Περιοδικό Φωτογράφος

Είστε ενθουσιώδης φωτογράφος φύσης και ταυτόχρονα πολυγραφότατος στον πολύ εξειδικευμένο αυτό τομέα. Πως σας φαίνεται που φέτος βρίσκεστε από την άλλη πλευρά, στη θέση μέλους της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού “Click στη Φύση”;

Δε θα το κρύψω ότι μου φαίνεται πολύ περίεργο. Από φύση μου δε μου αρέσει να κρίνω τη δουλειά των άλλων, συνεπώς αυτή η εμπειρία θα είναι πρωτόγνωρη και πιστεύω δύσκολη. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν έχω άποψη. Όλα αυτά τα χρόνια μου άρεσε να βλέπω και ν’ αναλύω τη δουλειά πολλών φωτογράφων – «φτασμένων» και πιο άπειρων- κυρίως για να βλέπω την οπτική τους, να προσπαθώ να αναγνωρίζω την τεχνική προσέγγισή τους κι έτσι να διευρύνω τη δική μου οπτική και τεχνική. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας παρέχουν τη δυνατότητα να έχουμε στη διάθεσή μας πλούσιο υλικό, πολλών φωτογράφων.

Πάντως απ’ αυτό έως να κρίνεις και να επιλέγεις φωτογραφίες, η απόσταση είναι μεγάλη και μ’ αγχώνει αρκετά. Έχω συναίσθηση της ευθύνης, όπως επίσης γνωρίζω ότι από τις αποφάσεις μου/μας θα στεναχωρηθούν αρκετοί συνάδελφοι φωτογράφοι. Αυτό είναι αναπόφευκτο, καθώς -κρίνοντας από την υψηλή ποιότητα των περσινών συμμετοχών- οι όποιες αποφάσεις θα βασίζονται σ’ ελάχιστες διαφορές και φυσικά η κρίση του καθενός μας είναι υποκειμενική.

Από πλευράς μου, με την ιδιότητά μου ως φωτογράφος φύσης, θα προσπαθήσω να δώσω βαρύτητα -εκτός από το τεχνικό και αισθητικό κομμάτι της φωτογραφίας- στη δυσκολία προσέγγισης του θέματος/ζώου (με δεδομένο φυσικά ότι δεν έχει ενοχληθεί ο φωτογραφιζόμένος οργανισμός).Π.χ. άλλη αξία έχει μια όμορφη φωτογραφία ενός είδους που δε φοβάται τόσο την προσέγγιση ενός ανθρώπου, από τη φωτογραφία ενός σαρκοβόρου θηλαστικού, ή ενός σπάνιου και δυσεύρετου είδους. Χωρίς βέβαια να μειώνω την αξία της πρώτης, αλλά σε περίπτωση ισοβαθμίας και δεδομένου ότι μιλάμε για φωτογραφίες αισθητικά και τεχνικά άρτιες, προσωπικά θα κλίνω προς τη δεύτερη.

Μεγάλη βαρύτητα θα δώσω και στο μήνυμα που θα νοιώσω να μου «περνά» μια φωτογραφία. Εννοείται ότι αυτό είναι αρκετά υποκειμενικό, αλλά έτσι κι αλλιώς είπαμε, η κριτική είναι εκ φύσεων υποκειμενική. Αυτό το ζήτημα του μηνύματος, πιστεύω ότι θα είναι το κυρίαρχο στην κρίση όλων των μελών της επιτροπής στην κατηγορία «Άνθρωπος & Φύση».

Να τονίσω τέλος ότι, η απόφαση φέτος να υπάρξουν διακριτές κατηγορίες στις συμμετοχές είναι η πλέον σωστή και θα διευκολυνθεί το έργο της επιτροπής, καθώς θα συγκρίνονται πλέον παρόμοια θέματα και η όποια απόφαση θα βασίζεται σε πιο συγκεκριμένα κριτήρια.

Επίσης είχατε στο ενεργητικό σας το περιοδικό Photophysis. Πως είχε γίνει δεκτή αυτή η προσπάθεια; Ευδοκιμούν τέτοιες πρωτοβουλίες στην ελληνική πραγματικότητα;

Ναι, είχα «εκδώσει» το ηλεκτρονικό περιοδικό Photophysis με τελικό αποτέλεσμα 12 τεύχη (μπορεί κάποιος να τα βρει ΕΔΩ). Ήταν μια προσπάθεια που ξεκίνησε πριν 10 χρόνια, μετά από μια συνάντηση που είχε πραγματοποιηθεί από φωτογράφους φύσης. Τότε είχαν εκφραστεί κάποιες ιδέες για την προώθηση της φωτογραφίας φύσης στο ελληνικό κοινό. Είχα αυτή την ιδέα του περιοδικού και άρχισα να την εφαρμόζω και η οποία χάρις στη συμμετοχή αρκετών με άρθρα και φωτογραφίες και την αμέριστη βοήθεια της εξαιρετικής φίλης, φωτογράφου και γραφίστριας Λίλας Σιμιτζή, η οποία με τη συμβολή της στα τελευταία τεύχη απογείωσε την ποιότητα, το περιοδικό κατάφερε να προσεγγίσει περίπου 10.000 ανθρώπους. Ίσως και περισσότερους. Σε Ελλάδα και Κύπρο. Αναγνώστες υπήρχαν, βάσει στατιστικών στοιχείων και σε άλλα μέρη του κόσμου. Συνεπώς, ναι πιστεύω ότι ευδοκιμούν τέτοιες πρωτοβουλίες και μάλιστα τις θεωρώ απαραίτητες.

Κάποια στιγμή, η κούραση και η έλλειψη χρόνου μας ανάγκασε να το σταματήσουμε, αλλά ελπίζω κάτι αντίστοιχο να υπάρξει στο μέλλον. Ως μια πιο μαζική και οργανωμένη προσπάθεια. Ίσως τώρα που είμαστε κοντά στη δημιουργία ενός σωματείου φωτογράφων άγριας φύσης –μια πρωτοβουλία του φωτογράφου και φίλου Χρήστου Βλάχου ο οποίος ήταν στην κριτική επιτροπή του περσινού διαγωνισμού- μια τέτοια πρωτοβουλία, σε συνδυασμό με άλλες, πάρει σάρκα και οστά.

Με βάση τις συμμετοχές στον περυσινό διαγωνισμό, τι εντύπωση αποκομίσατε για το επίπεδο των ελλήνων φωτογράφων του είδους;

Η αλήθεια είναι ότι δεν αιφνιδιάστηκα από το πολύ υψηλό επίπεδο των συμμετοχών. Είναι πανθομολογούμενο ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των φωτογράφων φύσης και το κυριότερο, η ποιότητα των καρέ ανεβαίνει διαρκώς. Δεν έχει κανείς παρά να αρχίσει να παρακολουθεί στο διαδίκτυο το υλικό που μοιράζονται όλοι αυτοί οι φωτογράφοι, για να το διαπιστώσει ιδίοις όμμασι.

Το επίπεδο πλέον προσεγγίζει και σε κάποιες περιπτώσεις είναι ανάλογο φωτογράφων του εξωτερικού. Κι αυτό δεν είναι λίγο, αν αναλογιστούμε ότι μεγάλο μέρος των ξένων φωτογράφων αποτελείται από επαγγελματίες, δηλαδή από ανθρώπους που εργάζονται σε μόνιμη βάση στο αντικείμενο αυτό και ζουν απ’ αυτό.

Στη χώρα μας οι επαγγελματίες είναι λιγότεροι από τα δάκτυλα ενός χεριού (κι αυτοί προκειμένου να επιβιώσουν ασκούν κι άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες). Οι υπόλοιποι φωτογραφίζουν στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους. Και ο χρόνος αποτελεί βασική και απαραίτητη παράμετρο για την επιτυχημένη φωτογραφία φύσης!

Πώς εξελίσσεται η διεθνής δραστηριότητα στη φωτογραφία φύσης αυτό τον καιρό; Επηρεάστηκε από την πανδημία Covid;

Σίγουρα επηρεάστηκε, αλλά η κάθε περίπτωση, ανά χώρα είναι διαφορετική, ανάλογα με τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στην καθεμία. Σε χώρες, όπως και στη δική μας, που υπήρχαν αυστηροί περιορισμοί στις μετακινήσεις, η δυνατότητα για φωτογράφιση μειώθηκε πολύ. Το σίγουρο είναι ότι, παγκοσμίως, ελαχιστοποιήθηκαν τα ταξίδια σ’ άλλες χώρες, μια πρακτική πολλή διαδεδομένη ανάμεσα στους φωτογράφους φύσης. Βέβαια, με τους πιο ήπιους περιορισμούς των τελευταίων μηνών, άρχισε η επαναδραστηριοποίηση στο πεδίο.

Φυσικά, όπως σε κάθε κρίση δημιουργούνται καινούργιες συνθήκες και ανάγκες. Οι περιορισμοί δημιούργησαν περισσότερο χρόνο για επικοινωνία μεταξύ των φωτογράφων ή για μελέτη και εκμάθηση καινούριων τεχνικών, τόσο φωτογραφικών όσο κυρίως στην επεξεργασία των φωτογραφιών. Εννοείται ότι δράττομαι της ευκαιρίας να ευχηθώ να τελειώσει το συντομότερο αυτή η περιπέτεια και όλοι να γυρίσουμε υγιείς και δημιουργικοί στις δραστηριότητές μας!

Γιατί είναι σημαντική η φωτογραφία φύσης; Για την οικολογική της προσφορά ή για την προσωπική ικανοποίηση που μπορεί να αντλήσει ο φωτογράφος; Και τελικά ποιος είναι ο λόγος ύπαρξής της;

Θα μιλήσω για εμένα και την εμπειρία μου. Όπως έχω σημειώσει παλιότερα, η φωτογράφιση των πουλιών, αρχικά, ξεκίνησε από την ανάγκη να μάθω ν’ αναγνωρίζω τα είδη. Ήταν ένα ακόμα εργαλείο εκμάθησης. Στην πορεία, είδα ότι η διαδικασία αυτή με γέμιζε και άρχισε ν’ αποτελεί την «ψυχοθεραπεία» μου. Η επαφή μου, έξω στην ύπαιθρο, με τα ζώα, με κάνει να ξεχνώ τα πάντα, ν’ αδειάζει το μυαλό μου. Φαντάζομαι ότι κάτι παρόμοιο ισχύει και για άλλους συναδέλφους.

Παράλληλα, η εκμάθηση είναι διαρκής και η γνώση τελικά σε κάνει να εκτιμάς διαφορετικά όλα αυτά που σε περιβάλλουν. Ένας φωτογράφος φύσης, που ακολουθεί τους ηθικούς κανόνες αυτού του είδους φωτογράφισης και σέβεται το αντικείμενο που φωτογραφίζει, θα είναι στο τέλος ένας από τους μεγαλύτερους υπερασπιστές της φύσης και της άγριας ζωής.

Η ίδια η φωτογραφία, το αποτέλεσμα της προσπάθειας κάθε φωτογράφου, αποτελεί ένα ακόμα ισχυρό εργαλείο για τη μετάδοση του μηνύματος της προστασίας και διατήρησης της φύσης. Αποτελεί η φωτογραφία το μέσο για να φτάσει η ομορφιά και η μοναδικότητα της φύσης, αλλά και οι απειλές και οι κίνδυνοι που αυτή αντιμετωπίζει, στο ευρύτερο κοινό. Το κοινό είναι αυτό που τελικά θα απαιτήσει και θα πιέσει για την προστασία.

Με την παραπάνω σκέψη στο μυαλό, θα ζητήσω και φέτος να συμμετέχουν μαζικά οι φίλοι φωτογράφοι και είμαι σίγουρος ότι το υλικό τους θα αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις προς την κατεύθυνση της προστασίας των περιοχών Natura 2000, που είναι άλλωστε ο σκοπός του τρέχοντος διαγωνισμού.

Ισχύει ότι η φωτογραφία φύσης αφορά μόνο τους “μυημένους”; Ή θα μπορούσαν να ασχοληθούν και αυτοί που κάνουν τα πρώτα τους βήματα;

Όχι, όχι! Κατά την άποψή μου δεν υπάρχουν «μυημένοι». Υπάρχουν απλώς άνθρωποι που αγαπούν αυτό που κάνουν. Καθώς πρόκειται για αρκετά απαιτητικό είδος φωτογραφίας, σε χρόνο, συνθήκες, εξοπλισμό, θέλει ένα είδος «τρέλας». Αλλά όχι, όποιος αποφασίσει ν’ ασχοληθεί θα μπει σε μια ομάδα ανθρώπων που είναι ανοιχτοί να τον συνδράμουν με γνώσεις και πληροφορίες, ακόμα και να τον συνοδεύσουν σε εξορμήσεις προκειμένου να εξοικειωθεί με την όλη διαδικασία.

Να πω την αλήθεια, αυτό είναι κάτι που ζηλεύω, γιατί πριν 35 χρόνια που ξεκινούσα, δεν είχα αυτή τη δυνατότητα στην Ελλάδα. Ήμασταν ελάχιστοι και όλοι «ψαχνόμασταν», χωρίς την ύπαρξη του διαδικτύου και όλης αυτής της πληροφορίας που υπάρχει πλέον σε αφθονία. Έτσι έσπαγα τα μούτρα μου συχνά τα πρώτα χρόνια και πέταξα πολύ υλικό, αλλά κι αυτή η εμπειρία ήταν πολύτιμη.

Όπως είπα παραπάνω, έχει μεγαλώσει πολύ ο αριθμός των ανθρώπων που φωτογραφίζουν φύση και προβλέπω ότι αυτός θ’ αυξηθεί εκθετικά. Συνεπώς, αυτή η άποψη περί κλειστού κύκλου και «μυημένων» θα εκλείψει εκ των πραγμάτων.

Με ποια επιμέρους αντικείμενα φωτογραφίας φύσης θα μπορούσε πιο εύκολα να ασχοληθεί ένας που κάνει τα πρώτα του βήματα και συνάμα θα ενδιαφερόταν να πάρει μέρος στη φετινή δεύτερη διοργάνωση του διαγωνισμού “Click στη Φύση”;

Η αλήθεια είναι ότι αναλόγως του είδους φωτογραφίας φύσης που θα επιλέξει ο καθένας ν’ ακολουθήσει επηρεάζεται ο προϋπολογισμός σ’ εξοπλισμό. Για το θέμα της τεχνικής δυσκολίας, θα πω ότι δεν υπάρχουν διαφορές. Οι δυσκολίες είναι εκεί για όλα τα είδη και είναι της ίδιας βαρύτητας.

Μιλώντας μόνο για το κόστος, άλλο είναι αυτό όταν ασχοληθείς με τη φωτογραφία τοπίου κι άλλο όταν ασχοληθείς με τη φωτογραφία άγριας ζωής. Στη δεύτερη περίπτωση συνήθως απαιτείται η επένδυση μεγαλύτερου κεφαλαίου, κυρίως για την αγορά του τηλεφακού. Ευτυχώς, ζούμε σε εποχή που πλέον υπάρχουν πολλές λύσεις χαμηλότερου κόστους, σε φακούς, ή σε compact σώματα με πολύ ισχυρά ζουμ, με καλά αποτελέσματα.

Με βάση τα παραπάνω, μάλλον πιο εύκολα θ’ ασχοληθεί κάποιος με τη φωτογραφία τοπίου, στη συνέχεια με τη macro φωτογράφιση και τέλος με πουλιά και θηλαστικά. Όμως αυτό είναι πέρα για πέρα σχετικό. Αυτό που πρέπει να κάνει ο καθένας είναι ν’ ασχοληθεί με αυτό που τον εκφράζει και τον γεμίζει!

Πέρυσι βιώσαμε τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού που επηρέασαν αρνητικά σημαντικά μέρη του ελληνικού οικοσυστήματος; Μπορούμε άραγε οι φωτογράφοι φύσης να μεταφέρουν ένα ισχυρό μήνυμα με τα έργα τους;

Εννοείται και δυστυχώς έχω την αίσθηση ότι στην κατηγορία «Άνθρωπος & Φύση» θα δούμε αρκετές εικόνες από τις τελευταίες πυρκαγιές! Σίγουρα δε είναι ευχάριστο να φωτογραφίζεις την καταστροφή, αλλά καλό είναι οι φωτογραφίες ν’ αξιοποιηθούν στο μέγιστο και με τον καλύτερο τρόπο για τη μελλοντική διαχείριση και προστασία των δασών.

Ως δασολόγος διαπιστώνω τη λαθεμένη αντίληψη για τη διαχείριση των δασών και την προστασία τους που έχουν τόσο η Πολιτεία (κυρίως το πολιτικό προσωπικό και λιγότερο οι υπηρεσιακοί παράγοντες) όσο και το κοινό, που η γνώμη του διαμορφώνεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ που είτε δεν έχουν γνώση και επικεντρώνονται στις πιο εντυπωσιακές παραμέτρους του ζητήματος, είτε υπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα.

Αυτή τη διαστρεβλωμένη άποψη μπορούν να την αλλάξουν, με προσπάθεια και κόπο, φορείς όπως τα επιστημονικά επιμελητήρια , τα συνδικαλιστικά σωματεία επιστημόνων και φυσικά οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που έχουν συντάξει τις θέσεις τους και τις επικοινωνούν στο κοινό και την Πολιτεία.

Οι φωτογράφοι φύσης μπορούμε να συμβάλουμε μ’ ένα μικρό λιθαράκι και οι φωτογραφίες/συμμετοχές στον εν λόγω διαγωνισμό είμαι σίγουρος ότι θα αξιοποιηθούν. Και συνήθως το μήνυμα που δεν επικοινωνείται εύκολα με τα λόγια, ίσως το περάσει μια εικόνα. Αν όχι, θα αποτελέσει το ερέθισμα για να ασχοληθεί κάποιος με την ουσία του προβλήματος.

Τι συμβουλές δίνετε στους πρωτόπειρους και ποιες άλλες στους πεπειραμένους που φέτος θα συμμετάσχουν;

Δεν έχω να δώσω κάποια ιδιαίτερη συμβουλή. Το ζητούμενο είναι να βγούμε όλοι εκεί έξω να απολαύσουμε τη φύση και το χόμπυ μας. Πάντα με σεβασμό στην περιοχή και τους οργανισμούς που φωτογραφίζουμε. Όσο περισσότερο χρόνο αφιερώσουμε, τόσο πιο όμορφα αποτελέσματα θα έχουμε στις κάρτες και τις οθόνες μας!

Και ανυπομονώ να δω τις φωτογραφίες όλων των συμμετεχόντων!

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Αναστάσιος Σακούλης είναι Δασολόγος, που άρχισε ν’ ασχολείται, αρχικά με τη φωτογράφιση πουλιών το 1987, ως φοιτητής ακόμα, προκειμένου να μάθει ν’ αναγνωρίζει τα είδη. Με την έλευση της ψηφιακής τεχνολογίας και την επακόλουθη μείωση του κόστους, στις φωτογραφίσεις του δεν ασχολούνταν πια μόνο με απλές καταγραφές, αλλά άρχισε ν’ αφιερώνει περισσότερο χρόνο και ν’ αναζητά τις πιο «καλλιτεχνικές» λήψεις. Τα πρώτα χρόνια ως Δασολόγος εργάστηκε στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, σε προγράμματα προστασίας απειλούμενων ειδών πουλιών και η φωτογραφική μηχανή αποτελούσε πάντα ένα βασικό εργαλείο στα ταξίδια του στα βουνά και τις θάλασσες της Ελλάδας. Παράλληλα, ήταν μεταξύ των στελεχών της Ορνιθολογικής που έστησαν το περιοδικό ΟΙΩΝΟΣ, επιφορτισμένος μεταξύ άλλων, με την επιλογή του φωτογραφικού υλικού του περιοδικού. Έτσι, από πρώτο χέρι έμαθε για την αξία της φωτογραφίας φύσης στο σημαντικό κομμάτι της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Για το λόγο αυτό πάντα διαθέτει αφιλοκερδώς τις φωτογραφίες του σε περιβαλλοντικές οργανώσεις ώστε να χρησιμοποιούνται σε εκστρατείες ενημέρωσης. Από το 1999 έχει εγκατασταθεί στα Χανιά και έκτοτε ασχολείται, στον ελεύθερο χρόνο του, με τη φωτογράφιση της φύσης της Κρήτης, έχοντας εκδώσει 2 βιβλία για την άγρια ζωή του νησιού καθώς και 2 λευκώματα φωτογραφίας φύσης.

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Φωτογράφος